Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru

Aşağıda anayasa mahkemesine bireysel başvuru yolu hakkında fikir vermek amacıyla kısa soru ve cevaplara erişebilirsiniz. Sorular ve cevaplarda 1982 Anayasası’nın bireysel başvuru yolunu düzenleyen hükümleri ile 6216 sayılı kanunun ilgili maddeleri, esas alınmıştır.

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolu nedir?

Temel hak ve hürriyetleri kamu gücü tarafından ihlal edilen kişilerin tüm iç hukuk yollarını tükettikten sonra Anayasa Mahkemesi’ne bu ihlalin giderilmesi amacıyla başvurabilmesidir.

Bireysel başvuru yolu ile ne amaçlanmaktadır?

Bireysel başvuru yolu ile temel hak ve hürriyetlerin korunması ve kamu gücü üzerinde temel hak ve hürriyetlerin sağlıklı gerçekleştirilmesi yönünde baskı oluşturulması amaçlanmaktadır. Bunun yanında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde Türkiye aleyhine açılan ve çoğunlukla olumsuz sonuçlanan dava sayılarının azaltılması da Bireysel Başvuru yolu ile hedeflenen bir diğer amaçtır. 2011 yılı sonu itibarıyla, AİHM önünde ülkemiz aleyhine açılmış büyük bir kısmı yargının işleyişiyle ilgili olan yaklaşık 20 bin civarında derdest başvuru bulunmaktaydı.
Avrupa Konseyi de çeşitli deklarasyonlar ve raporlarla üye devletlerin etkili iç hukuk yolları benimsemesi yönünde direktifler vermiş ve bireysel başvuru yolunu teşvik etmiştir.

Bireysel başvurunun yasal dayanağı nedir?

Bireysel başvuru yolu 1982 Anayasası’na 5982 sayılı anayasa değişiklikleri ile 12.09.2010 tarihinde yapılan referandum ile girmiştir. Anayasamızın 148-149. Maddelerinde düzenlenen Bireysel Başvurunun usul ve esasları 6216 sayılı Anayasa Mahkemesi Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’da (45-51. Maddeleri) düzenlenmiştir.

Hangi temel hak ve hürriyetlerin ihlalinde bireysel başvuru yoluna gidilebilir?

Yaşam hakkı, işkence ve kötü muamele yasağı, kölelik ve zorla çalıştırma yasağı, kişi özgrlüğü ve güvenliği hakkı, adil yargılanma hakkı, suç ve cezaların kanuniliği, özel yaşama, aile yaşamına, konut ve haberleşme özgürlüğüne saygı hakkı, düşünce, ifade, din ve vicdan özgürlüğü, örgütlenme ve toplantı özgürlüğü, etkili başvuru hakkı, ayrımcılık yasağı, mülkiyet hakkı, eğitim ve öğretim hakkı, serbest seçim hakkı.

Hangi işlemlere karşı bireysel başvuru yoluna gidilemez?

6216 sayılı kanun mad. 45/f.3 gereği yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yoluna gidilemeyeceği gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemlere karşı da bireysel başvuru yoluna gidilemez.

Kimler bireysel başvuru yoluna gidebilir?

Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.

Kamu tüzel kişileri bireysel başvuru yapamaz. Özel hukuk tüzel kişileri sadece tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunabilir. Yalnızca Türk vatandaşlarına tanınan haklarla ilgili olarak yabancılar bireysel başvuru yapamaz

Bireysel başvuru yoluna başvuru şartları nelerdir?

Bireysel başvuru yoluna gidebilmek için tüm kanun yollarının tüketilmiş olması şartıdır. Bireysel başvuru süresi ise kanun yollarının tüketilmesinden itibaren 30 gündür. Eğer başvurucu çeşitli mazeretlere dayanarak bu 30 günlük süreyi kaçırmışsa, mazeretin kalktığı andan itibaren 15 gün içerisinde anayasa Mahkemesi’ne mazereti ispatlayan belgelerle birlikte başvurabilir.

Hukuki yarar şartı nedir?

Bireysel başvuru yoluna ancak hukuki yararı olanlar gidebilir. Bu hukuki yarar 6216 sayılı kanun mad. 46/f.1’de açıkça düzenlenmiştir. Buna göre bireysel başvuru yoluna “işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler” gidebilir. Söz konusu hükme göre bireysel başvuru yoluna bir başkasına yapılan hak ihlali için gidilemez. Yine artık güncelliğini ve etkisini yitirmiş başvurucu açısından başvurunun fayda getirmeyeceği durumlarda bireysel başvuru yolu işletilemeyecektir.

Şekle ve usule ilişkin şartlar nelerdir?

Bireysel başvurular harca tabidir. Başvuru dilekçesinde başvurucunun ve varsa temsilcisinin kimlik ve adres bilgilerinin, işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle ihlal edildiği ileri sürülen hak ve özgürlüğün ve dayanılan Anayasa hükümlerinin, ihlal gerekçelerinin, başvuru yollarının tüketilmesine ilişkin aşamaların, başvuru yollarının tüketildiği, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarih ile varsa uğranılan zararın belirtilmesi gerekir. Başvuru dilekçesine, dayanılan deliller ile ihlale neden olduğu ileri sürülen işlem veya kararların aslı ya da örneğinin ve harcın ödendiğine dair belgenin eklenmesi şarttır.

Bireysel başvuru nasıl yapılır?

Bireysel başvurular, Anayasa Mahkemesi’ne doğrudan ya da mahkemeler veya yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla yapılabilir. İnternet üzerinden bireysel başvuru formuna www.anayasa.gov.tr adresinden ulaşabilirsiniz. Başvuru formunu doldurmadan önce  aynı sitede yer alan bireysel başvuru form kılavuzu ve Anayasa Mahkemesi’nin konuyla ilgili hazırladığı el kitapları ile kılavuzlardan faydanılabilir.

Ayrıca Bakınız

AİHM’e Başvuru Süresi 4 Ay Oldu

AİHM'e başvuru süresi 4 ay oldu. Süreyi kısaltan ek 15 nolu protokol, 1 Şubat 2022 tarihinden itibaren yürürlüğe girdi.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir